نگاهی به وضعیت مشاغلی که از هجوم کرونا متضرر شده‌اند-بخش نخست
سنگ‌های پیش پای لنگ را با کدامین دست برداریم؟
گالیا توانگر
خیلی سخت است که در قرنطینه خانگی، صاحب خانه زنگ بزند و کرایه‌اش را مطالبه کند و از آن طرف صاحب مغازه هم تهدید کند که اگر اجاره مغازه را به موقع نپردازی، چنین و چنان می‌کنم. در شرایط قرنطینه که اکثر مشاغل به تعطیلی کامل کشیده شده‌اند و اغلب یک ریال هم عایدی نداشته اند، چطور می‌توان جانب انصاف را رها کرد و بر این بندگان خدا که دستشان حقیقتا تنگ است تا به این حد سخت گرفت؟!
البته بوده‌اند صاحب خانه‌ها و صاحب مغازه‌هایی که خودشان زیر بارپرداخت قسط بوده‌اند، اما با این حال، وجدان بیدارشان این اجازه را نداده که در این شرایط سخت بر مستاجران خود سخت‌تر بگیرند. وقتی صحبت از مبارزه در جبهه کرونا می‌شود؛ در واقع دو جبهه مدنظر است: جبهه بهداشتی و جبهه تبعات اقتصادی هجوم کرونا.
کرونا نفس مشاغلِ خُرد را گرفت. صاحبان کارهای خرد به شدت آسیب‌پذیر شده‌اند. دستفروش‌ها به خانه برگشته‌اند. رستوران دارها و کافه دارها تعطیل شده‌اند. آنها که اجاره خانه و اجاره مغازه می‌دهند، وضعیت به مراتب بدتری دارند.
در روزهای شیوع کرونا و توصیه به قرنطینه خانگی اگر چه پیش از هر مورد دیگری ضروری است، اما برخی از مشاغل و کسب و کارها را با مشکلات جدی مواجه کرده و حتی رو به نابودی برده است.
این مشاغل را بشناسیم و نسبت به آنها توجه نشان دهیم و با معرفی این افراد به انجمن‌های خیریه و نیکوکاران، و همچنین آموزش کسب و کار اینترنتی به آنان در این روزهای سخت در کنارشان باشیم.
سلام به خویشتنِ خویش
یک مغازه ارگانیک فروشی در منطقه‌ای در نهران است که روزهای قبل کرونا دولا و پهنا حساب می‌کرد. یک خانم برای خرید لوبیا سبز و چند قلم دیگر صیفی و سبزی از قرنطینه خانگی بیرون زده است.
صاحب مغازه احوال همسر این خانم را که می‌شناسدش، جویا می‌شود و از مشتری می‌پرسد: «شوهر شما هم بیکار شده؟ خانه نشین شده؟ اوضاع کسب و کارش این روزها چطور است؟»
بعد هم گویی پاسخش را از چهره غمگین زن گرفته باشد، رو به او می‌گوید: « بیا بیشترش می‌کنم، ولی شما پول یک کیلو را بده.»
مبهوت می‌نگرم که چطور موج کرونا توانسته خیلی‌ها را به خویشتن خویش رهسپار کند؟!
بازاری که به خواب بهاری رفته است
انگاری بر در و پیکر بازار خاک مرده پاشیده‌اند. مهدی نیکویی یک سنگ تراش نگینِ انگشترهای مذهبی با دل نگرانی برایمان می‌گوید: «حتی یک مشتری هم نداریم و اگر مغازه را باز هم کنیم، تفاوتی به حالمان ندارد. خدا می‌داند با این کرونا و توقف بازار در ماه‌های آتی چه بر سر کسب و کارمان می‌آید؟ همین الان هم کلی چک برگشتی داریم و مبلغ اجاره مغازه هم قوز بالا قوز شده است.»
از وی سؤال می‌کنم: «به فکر راه‌اندازی تبلیغات و نیز خرید و فروش با استفاده از فضای اینترنتی نیفتاده اید؟»
وی پاسخ می‌دهد: «چرا، اتفاقا به آن هم فکر کرده‌ایم، اما زمان می‌برد تا مشتری هایمان را دوباره از آن طریق پیدا کنیم. ضمن اینکه کار ما جزو اقلام ضروری نیست که مردم بخواهند در این شرایط خرید داشته باشند.»
این صاحب یک شغل آزاد در ادامه می‌گوید: «از مسئولان تقاضا داریم، واقعا فکر چاره اساسی داشته باشند و در این شرایط دستمان را بگیرند. با وام‌های یکی و دو میلیونی چه می‌توانیم بکنیم؟ تازه به ما مارک مغازه دار می‌زنند و هر جا برای گرفتن تسهیلات رجوع کنیم، می‌گویند: شما منبع درآمد ثابت دارید.»
فراری از خانه با جیب خالی!
نامش حبیب الله است. تمایلی به ذکر نام فامیلش ندارد. می‌گوید: «آبرو دارم. فامیلیم را ننویس!» از سنش می‌توان حدس زد که سال‌های زیادی در صنف رانندگان تاکسی فعال بوده است، البته زیر بار مشکلات خیلی بیشتر از سن واقعی‌اش هم نشان می‌دهد. ربع ساعتی است که من و یک مسافر دیگر در تاکسی او نشسته ایم و منتظریم که ظرفیت مسافرها تکمیل شود و راه بیفتد. آن مسافر دیگر که کم طاقت شده با دلخوری می‌گوید: «پس کی راه می‌اُفتی؟ اگر راه نمی‌اُفتی، پیاده شوم و با گذری‌ها بروم.»
راننده تاکسی با استرس می‌گوید: «تو رو خدا چند ثانیه دیگر صبر کنید، ببینم یک مسافر دیگر از راه می‌رسد، بعد راه می‌اُفتم.»
مسافر دیگری نمی‌آید. راننده با دلخوری از روزگار راه می‌اُفتد. از او می‌پرسم: «به خاطر کرونا که نمی‌توان با ظرفیت کامل راه اُفتاد. خیلی طول می‌کشد و مسافران منتظر کلافه می‌شوند.»
با غرولند می‌گوید: «این کرونا ما را بیچاره کرد. چند روز است که مسافر نیست و غروب دست خالی به خانه می‌روم. صاحبخانه هم زنگ زده و کرایه‌اش را می‌خواهد. باورتان می‌شود که در پی یک مشاجره با همسرم، از خانه بیرون زده‌ام؟!»
به او می‌گویم: «مگر به مشاغلی که متضرر شده‌اند، وام و تسهیلات نمی‌دهند؟»
او با تلخندی پاسخم می‌دهد: «ای بابا... قرار است یک تا دو میلیون به کارت یارانه بریزند. حالا نمی‌دانم اصلا شرایطش به ما می‌خورد یا نه؟ کاش همین یک میلیون تومان را بدهند، لااقل بزنم به زخم کرایه خانه.»
این تسهیلات را به کدام زخم بزنم؟
چندی پیش وزیر کار خبر داد: «اعطای بسته ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی به ۳ میلیون خانوار ایرانی.»
- دستفروشان و کاسبان غیررسمی از طریق بانک‌های اطلاعاتی مورد بررسی قرار گرفتند و افراد کم درآمدی که تحت پوشش هیچ نهادی نبودند، بسته حمایتی 200 تا 600 هزار تومانی به حساب آنها واریز شده که تعداد آنها سه میلیون خانوار است.
- در هفته آینده به چهار میلیون نفر افراد فاقد درآمد ثابت، تسهیلاتی در قالب کارت خرید اعتباری تا سقف دو میلیون تومان ارائه می‌شود.
- به بنگاه‌هایی که در این ایام با مشکل روبرو شدند، تسهیلات با کارمزد 12 درصد پرداخت می‌شود و سامانه‌ای راه‌اندازی کردیم تا افراد بیکار از بیمه بیکاری بهره‌مند شوند.
آنچه در بالا آمد، پاره‌ای از خبرهای تسهیلاتی دولت برای حمایت از اقشاری است که از لحاظ درآمدی در موج کرونا متضرر شده‌اند.
فرهاد اسماعیلی یک کارگر فصلی ساختمانی است. وی برایمان می‌گوید: «گفته‌اند باید کار ساختمانی متوقف شود، اما نگفته‌اند اگر کارها بخوابد، ما چطور نان زن و بچه مان را بدهیم؟»
وی ادامه می‌دهد: «ما یواشکی سر کار می‌رویم و کارفرمایمان هم زنگ زد و گفت: کارها نباید بخوابد؛ چون از لحاظ زمانی برای اتمام کار قول داده‌ایم.»
از وی می‌پرسم: «مگر نمی‌توانید بیمه بیکاری بگیرید و یا از وام و تسهیلات در نظر گرفته شده استفاده کنید؟»
وی با بغضی در گلو پاسخم می‌دهد: «يك خريد سوپرى كه گوشت و مرغ هم نخرم، ٢٠٠ هزار تومان خواهد شد؟ حالا این 200 تا 600 هزار تومان را که هنوز هم نگرفته ام، به کدام زخم بزنم؟»
لازم به توضیح است تا زمان تهیه این گزارش گزینه ثبت‌نام پرداخت وام یک میلیون تومانی در سایت یارانه فعال نشده و تنها دقایقی فعال بوده و سپس از دسترس خارج شده است. خیلی از ثبت‌نام کنندگان به‌اشتباه در گزینه اهدا یارانه ثبت‌نام کرده‌اند که این به منزله اهدا یارانه شان به دولت است. البته در توضیحات بعدی مسئولان عنوان شده یارانه کسانی که سهوا گزینه اهدا یارانه را انتخاب کرده‌اند، قطع نخواهد شد!
کمک نقدی 200 تا 600 هزار تومانی نیز قرار است در اردیبهشت ماه پرداخت شود.
کاش اقتصاد را به اندازه کرونا جدی می‌گرفتیم!
این روزها که با شیوع کرونا همه در خانه‌ها پناه گرفته‌ایم، در گوشه‌گوشه هر شهر کارگاه‌هایی شکل گرفته برای تولید ماسک یا دستکش و گان مخصوص پرستاران و کادر درمان.
در هر کارگاه هم 20 تا 50 نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در حال فعالیت‌اند. برخی کارگاه‌ها دو شیفته و سه شیفته کار می‌کنند؛ تعدادی ماسک می‌دوزند، تعدادی گان و....
عمدتا چرخ‌های خیاطی هم مردمی است. خانم‌های خیاط، چرخ خیاطی خود را آورده‌اند یا برخی که توان حضور نداشته اند، چرخ شان را به کارگاه داده‌اند.
در هر شهر حداقل 5-6 کارگاه کوچک و بزرگ دایر شده است. برخی اصلا خانگی کار می‌کنند. عده‌ای در خانه‌های خود ماسک تولید می‌کنند و این تولیدات روزانه از منازل جمع‌آوری می‌شود. آن هم کسانی که در عمرشان خیلی خیاطی نکرده‌اند یک روزه خیاط می‌شوند.
نه فقط زنان و دختران جوان پای این کار آمده‌اند که مردان آنها نیز به کار خیاطی مشغول شده‌اند یا در کار تولید الکل و مواد ضدعفونی‌کننده و محلول‌های بهداشتی و... دست به کار شده‌اند. این تولیدات معمولا یا رایگان و جهادی در اختیار مراکز درمانی و مشاغل پُررفت و آمد مثل نیروی انتظامی و شهرداری و... قرار می‌گیرد یا به اقشار نیازمند اهدا می‌شود و یا با قیمت خیلی پایین‌تر از بازار به داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها و بازار تزریق می‌شود.
این ظرفیت‌ها باعث شده تا ایران با وجود «تحریم‌های فلج‌کننده» عملا مشکلاتش را در داخل حل کند.
اما یک سؤال مهم؛ چرا این دغدغه و شوق که برای تولید ماسک و گان و الکل در جای‌جای کشور ایجاد شده در تولیدات اقتصادی و تولید لباس و پوشاک به وجود نیامده است؟ چرا اقتصاد را به اندازه کرونا جدی نگرفته‌ایم؟
داوود مدرسیان کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به این سؤال برایمان توضیح می‌دهد: «چون در برابر کرونا حس جهاد پیدا کرده‌ایم. همان حسی که در سیل و زلزله و حالا کرونا به ما دست داده در مسئله اقتصاد و تولید به ما دست نداده است.
در حالی که قریب ۷۰ – ۸۰ درصد البسه مورد نیاز کشور از خارج وارد می‌شود، چرا این حس را در سایر ایام سال پیدا نمی‌کنیم؟ چون پیام «جنگ اقتصادی» را درک نکرده‌ایم. بیش از ۱۰ سال است پیام اصلی و نام هر سال، فرمان جهاد اقتصادی است. اقتصاد مقاومتی سال هاست ابلاغ شده؛ خبری از انقلاب مردمی و جهاد گروه‌های خودجوش نیست.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «این روزها اقتصاد مقاومتی را در کارگاه‌های مردمی تولید ماسک و گان بعینه دیده ایم. اقتصاد مقاومتی و مردمی کردن اقتصاد یعنی همین، فعال کردن ظرفیت‌ها و استعدادهای خفته مردمی در اقصی نقاط کشور البته با هدایت و نظارت و پشتیبانی دولت. اگر این همه کارگاه که در ایام کرونا تشکیل شد و در هر شهر چند صد نفر پای کار آمدند، اگر همین‌ها وارد فاز تولید لباس و پوشاک و هر کالای مورد نیاز کشور شوند، بی‌شک یک انقلاب در اقتصاد به پا خواهد شد. کافی است با جان و دل درک کنیم فرمان اقتصاد مقاومتی و جهش تولید را.»
بیمه بیکاری کرونا
شامل کدام مشاغل می‌شود؟
برخی مشاغل نه به دلیل دستور دولت برای تعطیلی، بلکه به دلیل ترس مردم و استفاده نکردن از کالا و خدمات‌شان، وضع بحرانی دارند (نظیر رستوران‌ها، شیرینی‌فروشی‌ها و...). تداوم کسب‌وکار این گروه‌ها حقیقتا مستلزم دریافت تسهیلات دولتی است.
10 رسته فعالیت مشمول بیمه بیکاری ناشی از بیماری کرونا هستند:
- مراکز تولید و توزیع غذاهای آماده اعم از رستوران‌ها، بوفه‌ها، طباخی‌ها، تالارهای پذیرایی، قهوه‌خانه‌ها، اغذیه فروشی‌ها و موارد مشابه به تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت.
- مراکز مربوط به گردشگری شامل هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مجتمع‌های جهانگردی و گردشگری، مهمان‌پذیرها.
- حمل‌ونقل عمومی مسافر درون شهری و برون شهری (هوایی وجاده‌ای وغیره)
- دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری.
- کارگاه‌های تولید و توزیع پوشاک.
- کارگاه‌های تولید و توزیع کیف و کفش.
- مراکز توزیع آجیل، خشکبار، قنادی، بستنی و آبمیوه.
- مراکز و مجتمع‌های ورزشی و تفریحی.
- مراکز و مجتمع‌های فرهنگی و آموزشی.
- مراکز تولید، توزیع و فروش صنایع دستی.