آرش فهیم
افرادی که به عضویت شبکه‌های اجتماعی درمی‌آیند یا صفحه‌ای را در این شبکه‌ها راه‌اندازی می‌کنند، با سؤالاتی درباره علائق و سلایق شخصی خودشان رو‌به‌رو می‌شوند. پرسش‌هایی درباره اینکه در چه دانشگاهی تحصیل کرده‌اند، شغلشان چیست، چه کتاب‌هایی خوانده‌اند، به چه نوع موسیقی علاقه دارند و... اما جای سؤال است که این اطلاعات شخصی به چه درد فیسبوک، اینستاگرام یا توئیتر می‌خورد؟
شاید پاسخ را باید در اتفاقی یافت که فروردین سال 97 در مجلس سنای آمریکا رخ داد؛ مارک زاکربرگ، بنیانگذار و مدیرعامل فیسبوک در جلسه سنای آمریکا اعتراف کرد که با فروش اطلاعات کاربرانش به یک موسسه در کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ به نام «کمبریج آنالیتیکا»، باعث شده که سهم عمده‌ای در پیروزی وی در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا داشته باشد.
در آن ماجرا، اطلاعات 87 میلیون کاربر فیسبوک توسط فردی به نام «الکساندر کوگان» جمع‌آوری شد که یک بازی ساده اینترنتی در این شبکه به راه‌انداخته بود تا کاربران با ارائه اطلاعات شخصی خود، ظاهرا خصوصیات شخصیتی خویش را کشف کنند! بازی‌هایی که کاربر، انواع و اقسام ویژگی‌ها و اطلاعات شخصی خود را عرضه می‌کند تا دریابد چگونه شخصیتی دارد و با چه افرادی می‌تواند دوستی و آشنایی پیدا کند. اما همین اطلاعات به ظاهر بی‌ارزش و فردی به قیمت میلیون‌ها دلار به موسسات تحلیل داده‌ها و اطلاعات همچون «کمبریج آنالیتیکا» فروخته شد تا جهت جمع‌آوری آراء بیشتر برای ترامپ مورد استفاده قرار گیرد و یا به قول مارک زاکربرگ «با ترول کردن کاربران دیگر و یا دستکاری کردن امکانات این شبکه اجتماعی، اذهان رای‌دهندگان را هدف بگیرند.»
پیش از این نیز در موارد مختلف از ارتباط فیسبوک با سرویس‌های اطلاعاتی غربی پرده برداشته شده بود، از جمله نشریه یهودی- فرانسوی «لومگزین دی یسراییل» در اکتبر 2009 مطالبی انتشار داد که در آن، نقش شبکه فیسبوک به عنوان ابزار کسب اطلاعات از کاربرانش جهت تحلیل و برنامه‌ریزی سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل افشاء شده بود. سندیت این افشاگری (اگرچه در مجموعه رسانه‌های غرب بازتاب چندانی نیافت و به طور همه‌جانبه‌ای بایکوت شد) اما در آن حد بود که سفیر رژیم غاصب اسرائیل در پاریس‌، مجله «لومگزین دی یسراییل» را متهم به افشای اسراری کرد که نبایستی آنها را برای دشمن فاش می‌نمود!
اما بار دیگر یک نشریه شناخته شده غربی از کاربرد شبکه‌های اجتماعی در تجاوز و جاسوسی از حریم شخصی کاربران پرده برداشت؛ نشریۀ بلومبرگ، در شماره ژولای سال 2020 خودش طی گزارشی از جاسوسی فیسبوک از طریق دوربین اینستاگرام گوشی‌‌های آیفون خبر داد! به نوشته بلومبرگ؛ فیسبوک عامدانه و زمانی که گوشی کاربران غیرفعال بوده، بدون اجازه دوربین اینستاگرام را برای دیدزنی از محل فعالیت می‌‌کرده است.
دزدی اطلاعات شخصی در اینترنت برای چیست؟
شوشانا زوبف، نویسنده کتاب «عصر کاپیتالیسم تجسس‌گر» در پاسخ به این پرسش که وقتی استفاده از امکاناتی چون گوگل،
فیسبوک، اینستاگرام و... رایگان است، پس خرج و هزینه‌های آن از کجا می‌آید؟ این‌گونه توضیح می‌دهد: «...کاپیتالیست‌های تجسس‌گر، تجربه بشری خصوصی شما را می‌گیرند، آن را به اطلاعات رفتاری تبدیل کرده و جوری آن را بسته‌بندی کرده که پیش‌بینی کنند حالا یا در آینده شما چه کاری انجام خواهید داد؟ و آن را به مشتریانی می‌فروشند که منافع آنها ایجاب می‌کند که بدانند شما در آینده چه کاری انجام خواهید داد؟...»
رسانه سلطنتی بریتانیا(BBC) نیز طی گزارشی که مهر سال 98 منتشر کرد، نوشته بود: «... دور تا دور ما را دستگاه‌هایی گرفته‌اند که ما را از خودمان هم بهتر می‌شناسند. هرچه در فضای اینترنت بیشتر چرخ می‌زنیم، شرکت‌ها رزومه‌ای را که از ما دارند، پیوسته تکمیل می‌کنند. مثلا در نظر داشته باشید که وب‌سایت آمازون از طریق محتوایی که دیده یا جست‌وجو کرده‌ایم، از ما چه اطلاعاتی را گردآوری و تحلیل می‌کند. اپ‌ها یا نرم‌افزارهایی که می‌بینیم، بخشی از اقتصاد علائق و سلائق و تمایلات هستند. در ازای خدمات معمولا رایگان که به شما ارائه می‌دهند، از شما علاقه، سلیقه، تمایل و اطلاعاتتان را می‌گیرند...»
 در ادامه این گزارش آمده است: «... دور تا دور ما حجمی ‌تقریبا خارج از تصور از اطلاعات وجود دارد که به‌طور نامرئی ولی دائمی ‌انباشته می‌شود. هربار که به گوشی‌هایمان نگاه کرده یا پرداخت آنلاین انجام می‌دهیم، ناخودآگاه به این حجم اضافه می‌کنیم. این در حالی است که من و شما چندان به اطلاعاتی که در اختیار فضای وب می‌گذاریم، فکر نمی‌کنیم ولی قدرتمندترین شرکت‌ها در تاریخ بشر، حسابی به آنها فکر می‌کنند. برای آنها اطلاعات شما مثل گرد طلا ارزشمند است...»
خلاصه گزارش بی‌بی سی اعتراف به این واقعیت است که کاربران اینترنت و شبکه‌های مختلف مجازی، در قبال خدمات مجانی که دریافت می‌کنند، در واقع اطلاعات و تمایلات و سلیقه و علائق خود را در معرض فروش و دزدی اینترنتی قرار می‌دهند.
در افشاگری‌های ادوارد اسنودن کارشناس ارشد سازمان سیا نیز اعلام شده بود که سرویس‌های اطلاعاتی و جاسوسی چگونه با استفاده از اطلاعات شخصی افراد برای ایجاد فشار یا سوءاستفاده از موقعیت اجتماعی آنها جهت منافع خود اقدام می‌کنند.
آنها در خلوت شما هم
حضور دارند!
چند سال قبل، عکسی از مارک زاکربرگ، موسس و مالک صهیونیست فیسبوک، خبرساز شد. در این عکس مشخص بود که وی بخش وب‌کم و جک میکروفون صدای لپ‌تاپِ شخصی خود را پوشانده است. این عکس، گویای این واقعیت بود که گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌های پیشرفته، تصویر و صدا را مخابره کنند!
سعید مستغاثی، پژوهشگر و مستندساز در گفت وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «متاسفانه برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با این تصور که تصاویر و عکس‌ها و اطلاعات شخصی‌شان را فقط دوستانشان می‌بینند، آنها را در این شبکه‌ها قرار می‌دهند، غافل از اینکه تمامی این تصاویر و اطلاعات در شبکه‌ای در سرویس امنیت ملی آمریکا NSA به نام «اشلون»، دریافت و تحلیل می‌شود و طرح و دستورات لازم را به اجرا در می‌آورد. «اشلون» مقادیر عظیم تماس‌های تلفنی، پیام‌های ایمیل، دانلودهای اینترنتی، ارتباطات ماهواره‌ای و غیره را جمع‌آوری کرده، سپس اطلاعات مورد نظر را از طریق برنامه‌های اطلاعاتی تصفیه می‌کند.»
وی به این پرسش که با این تصاویر و اطلاعات چه کاری انجام می‌شود؟ این گونه پاسخ می‌دهد: «وقتی شما یک ایمیل ارسال می‌کنید تا به فرد دیگری برسد، همانند سلولی که پیام عصبی را صادر می‌کند، پیام به مغز می‌رود و بازمی‌گردد تا به سلول کناری برسد‌،
پیام‌های اینترنتی نیز پیش از رسیدن به نقطه موردنظر شما‌، ابتدا به مرکز NSA رفته و پردازش می‌شود...یا وقتی از «فینگر پرینت»‌ لپ‌تاپ برای اولین بار استفاده می‌کنید، اثر انگشت شما در همان مرکز ثبت می‌شود و برای شما پرونده‌ای تشکیل می‌دهند و یا برای اولین‌بار که به وب‌کم خیره می‌شوید مردمک چشم شما را اسکن می‌کنند و این اطلاعات به پرونده شما ضمیمه می‌شود! NSA در واقع «برین‌لند»(Brain Land) یا همان مغز متفکر است و ما همان سلول‌های متصل به مغزی هستیم که هر حرکت ما را تحت کنترل قرار می‌دهد. براساس مدارک افشاء شده،NSA به طور روزانه سه میلیارد پیام را در مرکز کامپیوتری خود پردازش می‌کند. از این طریق برای همه افراد پرونده ایی همراه عکس و تصاویر خودشان و آشنایانشان در NSA ساخته می‌شود که ریزترین و جزیی‌ترین اطلاعات شخصی آنها را دربردارد؛ از قبیل علائق و سلائق و کتاب‌هایی که خوانده‌اند، مکان‌هایی که رفته‌اند (همراه با تصاویری که خودشان ارائه داده‌اند!) رازهای پنهانشان و هزاران هزار ناگفته و ناشنیده‌هایی که افشای آنها ممکن است چندان مورد علاقه شان نباشد.»
کارگردان مستند «راز آرماگدون» ادامه می‌دهد: «چند سال پیش یک روزنامه یهودی فرانسوی به نام «لومگزین دیسراییل» نوشت که رژیم صهیونیستی از طریق فیسبوک به میزان زیادی از اطلاعات درباره استفاده کنندگان
 این سایت در جهان عرب و اسلام دسترسی پیدا می‌کند، آنگاه برای تخمین و ارزیابی وضعیت جوانان کشورهای عربی و اسلامی، آن را در اختیار اساتید روانشناسی وابسته به دستگاه‌های استخباراتی قرار می‌دهد.» همچنین «جرالد نیرو»،
استاد علم روانشناسی در دانشگاه پرووانس فرانسه و صاحب کتاب «خطرات اینترنت» نوشته بود که این شبکه‌هایی که افشا شده‌اند عبارتند از مجموعه‌ای از شبکه‌هایی که توسط روانشناسان اسرائیلی مدیریت می‌شوند و هدف آنان نیز درجه‌بندی و به‌کارگیری جوانان مقیم کشورهای جهان سوم خصوصا آنهایی است که در محدوده نزاع عربی- اسرائیلی حضور دارند و یا مقیم کشورهای آمریکای جنوبی هستند! یعنی به زبان ساده از طریق آنالیز همین ایمیل‌ها و اطلاعاتی که ما در شبکه‌های اجتماعی عرضه می‌کنیم، برای آینده ما و کشور و سرزمین ما برنامه‌ریزی می‌کنند که چگونه ما و ملتمان را تحت فشار قرار دهند؟ چه راهی برای فلج کردن ما موثرتر است؟ چگونه می‌توانند این ملت را به زانو درآورند؟ چگونه امثال آل‌سعود و داعش و اسرائیل را بر جان و مال ما حاکم کنند؟ پس مراقب باشیم و حساسیت بیشتری برای به میدان آوردن خصوصی‌ترین اطلاعات
شخصی‌مان به خرج دهیم.»
رسوایی دموکراسی آمریکایی!
رسوایی شبکه‌های اجتماعی غربی در ورود به حریم زندگی شهروندانشان، بیش از هر چیزی یک رسوایی برای دموکراسی در این جوامع محسوب می‌شود.
فرزاد میرحمیدی، کارشناس رسانه در گفت وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: « به نظر من بهترین توصیف درباره بسیاری از شبکه‌های اجتماعی اینترنتی، همان عبارتی است که نشریه بلومبرگ برای زاکربرگ به کار برد و وی را «بزرگ‌ترین الیگارش در طول تاریخ بشر!» نام برد. پیش از این هم، براساس اسناد افشا شده توسط اسنودن، نه‌تنها آژانس امنیت ملی آمریکا برخی از شبکه‌‌های بزرگ اینترنتی را مجبور به ارائه سرکلیدهای رمزگذاری خود برای هک کردن حساب کاربران نموده است، که حتی برخی از این شرکت‌‌ها و شبکه‌‌ها، با دریافت مبالغ هنگفتی سیستم‌‌های تحت وب خود را در اختیار آژانس امنیت ملی آمریکا و GCHQ انگلستان قرار‌داده‌‌اند تا مأموران اطلاعاتی هر وقت که بخواهند بتوانند جدیدترین حساب‌‌های کاربران را چک نمایند. این اطلاعات شامل طیف وسیعی از فایل‌‌های رمزگذاری شده امنیتی، تا حساب‌‌های بانکی، پرونده‌‌های پزشکی و ایمیل‌‌های شخصی می‌‌شد که خود از گسترده‌‌ترین و بی‌‌سابقه‌ترین موارد نقض حریم خصوصی، نه تنها در ایالات متحده که در سرتاسر جهان به شمار می‌‌آید.»
وی ادامه می‌دهد:« اما اینک با برملا شدن جاسوسی فیسبوک از طریق دوربین‌‌های اینستاگرام (در گوشی‌‌های آیفون)، معلوم می‌‌شود که پایه‌‌های آزادی و دموکراسی در آمریکا تا چه‌اندازه دروغین و
پوشالی‌‌اند. پیش از این تصور می‌‌شد که فیسبوک تنها از گذشته و ذهنیات کاربران خود مطلع باشد، حال معلوم می‌‌شود که این شبکه و مرجعیت سیاسی- اقتصادی پشت آن حتی از لحظه لحظه زندگی مردم و کاربران خود نیز باخبرند و این دقیقاً همان انگیزه‌‌ای است که آمریکا و شرکای به ظاهر لیبرالش را بر انحصار هر چه بیشتر شبکه‌‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌‌های تحت وب، مصر و مصمم می‌‌نماید!»